Bireysel emeklilik, destekle vites yükseltecek

Bireysel emeklilik ve hayat sigortası sektörünün lider şirketlerinden AvivaSA Emeklilik ve Hayat tarafından gerçekleştirilen çalışma, bireysel emekliliğe getirilen teşviklerin uzun vadeli tasarrufları artıracağını ve finansal istikrara önemli katkı sağlayacağını ortaya koydu.

Mevcut sistem ile yasa tasarısının önerdiği sistemin karşılaştırıldığı çalışmaya göre halihazırdaki BES uygulamaları çerçevesinde 18-56 yaş aralığındaki nüfusun %6,3'üne tekabül eden 2,6 milyon kişi bireysel emeklilikten yararlanıyor. Fonlarda biriken tutar ise GSYİH'nin %1,1'ine ancak ulaşıyor. Mevcut BES uygulamalarının devam etmesi halinde 2023 yılında 18-56 yaş grubundaki nüfusun %14,3'ü olan 6,8 milyon kişinin sisteme girmesi ve 140 milyar TL ile GSYİH'nin %3,9'unun bireysel emeklilik fonlarında birikmesi öngörülüyordü. AvivaSA'nın projeksiyon çalışması sonuçlarına göre devletin bireysel emekliliği teşvik uygulamaları sayesinde serbest meslek sahibi, esnaf ve ev hanımı gibi bordrolu işlerde çalışmadığı için mevcut sistemde vergi teşvikinden yararlanamayan kesimden yeni düzenlemeler ile birlikte BES'e giren katılımcı sayısının %20 artması ve devam eden yıllarda sistemde kalma oranının da %88'den %90,5'e çıkması bekleniyor.

Devlet katkı sistemi (DKS) uygulaması sayesinde 2023 hedeflerini revize ettiklerini belirten AvivaSA Emeklilik ve Hayat CEO'su Meral Eredenk, Türkiye'nin en önemli sorunlarının başında gelen uzun vadeli tasarruf stokunun ekonomik istikrarı destekleyecek seviyede artmasını beklediklerini söyledi. Mevcut BES ile GSYİH'nin %1,1'ine ulaşan fon büyüklüğünün 2023 yılında GSYİH'nin %3,9'una yükselmesini beklediklerini aktaran Eredenk sözlerine şöyle devam etti: "Ancak tasarrufu, dolayısıyla ekonomik istikrarı ve insanların geleceğe daha umutlu bakmasını destekleyen yeni BES uygulamalarıyla katılımcı sayısının 2023 yılında, hedef kitle olan 18-56 yaş aralığındaki 8,4 milyon kişiye ulaşacağını öngörüyoruz. Bu da hedef kitlenin yaklaşık %17,6'sına tekabül ediyor ki halihazırda bu oran %6,3. Diğer yandan bireysel emeklilik fonlarında biriken tasarruf miktarının hem yeni uygulamaların satışlar, tahsilat ve müşteri devamlılığı üzerinde yaratacağı pozitif etki sayesinde hem de doğrudan devlet katkısının sağlayacağı ekstra fon büyüklüğünün etkisi ile 2023 yılında %73,4 oranında artarak 243 milyar TL'ye ulaşmasını öngörüyoruz. Vakıf ve sandık aktarımlarının da etkisi ile 2023 yılında sektörün fon büyüklüğü 300 milyar TL seviyelerine ulaşabilir. Bu rakamlar sektörün gelişimi ve geleceği için olduğu kadar ülkemiz ekonomisi ve insanların bireysel ekonomileri için de önem taşıyor."

BES'e giriş yapan ve sistemde istikrarlı bir şekilde birikim yapan katılımcıların hem kendi bireysel ekonomilerinin geleceğini hem de ülke ekonomisini desteklediklerini belirten Eredenk; "Bireysel refah olmadan ülke ekonomisinde istikrar ve huzur olmuyor. Ülke ekonomisinde istikrar olması da bireysel refahı etkiliyor. Bu döngüyü en olumlu etkileyen tasarruf araçlarının başında da BES geliyor. Mevcut uygulamalarla BES'te 2023 yılında 140 milyar TL birikmesini öngörüyorduk. Yaptığımız çalışma gösteriyor ki devletin destek uygulamaları bu rakamı 243 milyar TL'ye yükseltecek. Neredeyse iki katına çıkan fon büyüklüğü, ülkemizin borçlanma gereksinimini de azaltarak istikrarı destekleyecektir" dedi. 

Hükümet, aldığı son kararlarla yıllık brüt asgari ücreti geçmeyecek şekilde katkı payının %25'ini devlet katkısı olarak katılımcılara vereceğini açıklamıştı. Sistemden çıkışta hem anapara hem de getiriye vergi stopajı uygulaması yerine sadece getiriye vergi stopajı getirilmesi de yeni uygulamanın bir başka cazip yanı oldu. İşverenlerin BES katkılarının vergiden indirilme oranında limitin brüt maaşın %10'undan %15'ine yükseltilmesi ve çalışanların kurumsal planlardaki kurum katkısına hak kazanabilmeleri için (hak ediş-vesting) gereken sürenin üst sınırının 5 yıldan 7 yıla çıkarılması da bir başka yenilik olarak sisteme eklendi. Fon türlerinin genişletilmesi, uzaktan satışa olanak verilmesi, zorunlu hallerde kısmi çıkışa izin verilmesi gibi yenilikler de bireysel emekliliği vatandaşlar için daha cazip hale getirdi. 

Bu şartlar altında bir bireysel emeklilik planına sahip olup 10 yıl* boyunca ayda 100 TL katkı payı sağlayan bir katılımcının bireysel birikiminin 18.805 TL, devlet katkısının 5.229 olacağını ve toplamda 24.034 TL birikim elde edebileceğini söyleyebiliriz. Aynı kişinin ayrıca kurum katkılı bir plan dahilinde ayda 100 TL kurum katkısı da alması durumunda 10 yılda elde edeceği toplam birikim 52.290 TL olacak.** 

Emeklilik Gözetim Merkezi'nin mevut BES katılımcılarının yeni DKS konusunda görüşlerini aldığı anket çalışmasını, Motivasyon ve Bariyer Kalitatif Araştırma Raporu bulgularını ve gelişmiş ülkelerde bireysel emeklilik sisteminin gelişimini dikkate alan çalışma ekibi; mevcut sistemde vergi mükellefi katılımcı oranı, sektörün geçmiş dönemlerde yeni satışlar, tahsilat devamlılığı, müşteri devamlılığı ve fon getirileri gibi konulardaki sektör eğilimlerini, ekonomik büyüme eğilimi ve orta ve uzun vadeli büyüme varsayımlarını, yeni sistemin getireceği devlet katkısının sisteminin yaratacağı fon büyüklüğüne etkisini tahmin ederek sektörün ulaşacağı fon büyüklüğünü projekte etti. 

* Katılımcının 10 yılda emekli olmayacağı varsayılmıştır. 

** Bireysel BES ürününde sektörün ortalama fon işletim gideri ortalama %2,3, yönetim gideri kesintisi ortalama %4,0; kurum katkılı BES ürününde ise sektörün fon işletim gideri (çalışan + kurum katkısı) ortalama %2,0 kabul edilmiştir. Her iki senaryoda devlet katkı payının fon işletim gideri ise %1,0 kabul edilmiştir.